﴿ وَمِنَ النَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ اللَّهِ أَندَادًا يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ ۖ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِّلَّهِ ۗ وَلَوْ يَرَى الَّذِينَ ظَلَمُوا إِذْ يَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا وَأَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعَذَابِ ﴾ (165)
〈അല്ലാഹുവിൽനിന്ന് ശ്രദ്ധ വിടുത്തിക്കളയുന്ന എല്ലാ വസ്തുക്കളും സമന്മാരിൽ ഉൾപ്പെട്ടേക്കുമെന്നാണ് ഇമാം ബൈള്വാവി (റ) അഭിപ്രായപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്. സയ്യിദ് ഖുത്തുബ് ചൂണ്ടിക്കാട്ടിയതു പോലെ, സ്ഥലകാലങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് സമന്മാരുടെ സ്വഭാവത്തിലും മാറ്റങ്ങൾ ഉണ്ടായിരിക്കുന്നതാണ്.〉 (വിശുദ്ധ ഖുർആൻ വിവരണം, പുറം 1/284)
ബൈളാവി കടുത്ത അശ്അരീ പക്ഷക്കാരനാണ്; സയ്യിദ് ഖുത്വ്ബ് ഇഖ്വാനിയ്യത്തിൻെറ സ്ഥാപകരിൽപെട്ട വ്യക്തിയും. വ്യത്യസ്ത കാലഘട്ടങ്ങളിൽ അഖ്ലാനിയ്യത്തിനെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്ത ശക്തരായ വക്താക്കളാണ് രണ്ടു പേരും. അല്ലാഹുവിനെ സൃഷ്ടികളോട് സാദൃശ്യപ്പെടുത്താതിരിക്കാൻ എന്ന മറവിൽ പ്രമാണവാക്യങ്ങളെ തന്നിഷ്ടമനുസരിച്ച് എങ്ങനെയും വ്യാഖ്യാനിക്കുന്നവരാണ് അശ്അരികൾ. ഇസ്ലാമിക രാഷ്ട്രത്തിൻെറ സംസ്ഥാപനത്തിനു വേണ്ടി പ്രമാണവാക്യങ്ങളുടെ അർത്ഥവും വ്യാഖ്യാനവും പൂർണ്ണമായും പൊളിച്ചെഴുതുന്ന പദ്ധതിയിലാണ് രാഷ്ട്രീയ ഇസ്ലാമിൻെറ വക്താക്കളായ ഇഖ്വാനികൾ. അത്തരത്തിലുള്ള രണ്ടു സ്രോതസ്സുകളെ ഒരു സലഫീ തഫ്സീറിൽ ഉദ്ധരിക്കാനോ ഉപജീവിക്കാനോ പാടില്ലായിരുന്നു. ഇക്കാര്യം പലതവണ വ്യക്തമാക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ളതാണ്. അധിക വായനക്കായി യുക്തി ഇസ്ലാമിൻെറ സ്രോതസ്സല്ല, ഖദരിയ്യഃ [വിധിവിശ്വാത്തിലുള്ള വിലോപം] എന്നീ ലേഖനങ്ങൾ കാണുക.
എന്നാൽ ഇവിടെ അല്ലാഹുവിനോടുള്ള സ്നേഹത്തെ കുറിച്ച് ഒരു ലഘു വിവരണം നൽകുന്നത് സന്ദർഭോചിതമായിരിക്കും. അല്ലാഹുവിൻെറ ഇഷ്ടദാസനാവുക, അവനുള്ള ഉബൂദിയ്യത്ത് സാക്ഷാൽകരിക്കുക, അവന് യഥാവിധം ഇബാദത്ത് ചെയ്യുക എന്നതാണ് ഈ ഭൂമുഖത്ത് മനുഷ്യന് നിറവേറ്റാനുള്ള ദൗത്യം. ഇത് സാധ്യമാവണമെങ്കിൽ പ്രഥമമായും പ്രമുഖമായും വേണ്ടത് അല്ലാഹുവിനെ സ്നേഹിക്കുക (مَحَبَّةُ اللهِ) എന്നതാണ്. അവനോടുള്ള സ്നേഹം പരമവും അതുല്യവുമായിരിക്കണം. അവനു നൽകുന്നതു പോലുള്ള സ്നേഹം ആത്മത്തിനോ അപരത്തിനോ നൽകാവതല്ല. ഈ സ്നേഹം ആരാധനയാണ്; ആരാധനയുടെ ഏറെ ശ്രേഷ്ഠമായ ഒരിനമാണ്. അപരിമേയമായ ഈ സ്നേഹത്തിൻെറ അഭാവത്തിൽ മറ്റു ആരാധനകൾ സ്വീകാര്യയോഗ്യമായ ഇബാദത്ത് അല്ലാതായിത്തീരുന്നു. അത്തരം ആത്മാവ് നഷ്ടപ്പെട്ട, യാന്ത്രികമായി നിർവ്വഹിക്കപ്പെടുന്ന ആചാരക്രിയകളിൽ അല്ലാഹുവിന്ന് താൽപര്യമുണ്ടാവില്ലെന്ന് പറയേണ്ടതില്ലല്ലോ.
അല്ലാഹുവിനോടുള്ള സ്നേഹം വിശകലനം ചെയ്യുമ്പോൾ സ്നേഹത്തിൻെറ ഉദാത്തമായ മൂന്നു തലങ്ങളും വ്യവഛേദിച്ചു മനസ്സിലാക്കേണ്ടതായി വരുന്നു:
1- അല്ലാഹുവിനോടുള്ള സ്നേഹം (مَحَبَّةُ اللهِ)
2- അല്ലാഹുവിൻെറ മാർഗ്ഗത്തിലുള്ള സ്നേഹം (الْحُبُّ في اللهِ)
3- അല്ലാഹുവിന്ന് വേണ്ടിയുള്ള സ്നേഹം (الْحُبُّ لِلهَ)
അല്ലാഹുവിനെ സ്നേഹിക്കുക എന്നത് അവനെ മാത്രം റബ്ബും ഇലാഹുമായി സ്വീകരിക്കുന്ന മുവഹിദുകൾ അവനു നൽകുന്ന സവിശേഷമായ സ്നേഹമാണ്. അത് തുല്യതയില്ലാത്ത സ്നേഹമായിരിക്കും. അതു പോലെ ഒരു സ്നേഹം മറ്റാർക്കും നൽകുക സാധ്യമല്ല. അത് അപരിമേയമായ സ്നേഹമായിരിക്കും; അത് ഏതെങ്കിലും തരത്തിൽ അളന്നു തിട്ടപ്പെടുത്തുക സാധ്യമല്ല. അത് അവിഛിന്നമായിരിക്കും. അഥവാ പൂർണ്ണമായും അല്ലാഹുവിന് മാത്രം നൽകുന്നതായിരിക്കും. അതിൽനിന്ന് ഒരംശം പോലും മറ്റാർക്കും വീതിച്ചു കൊടുക്കുന്ന പ്രശ്നമേ ഉണ്ടാവില്ല. അവനെക്കാൾ മറ്റാരെയെങ്കിലും സ്നേഹിക്കുകയോ, അവൻെറ കാര്യങ്ങളെക്കാൾ മറ്റു കാര്യങ്ങൾക്ക് മുൻഗണന നൽകുകയോ ചെയ്യുകയുമില്ല. അല്ലാഹു പറയുന്നത് കാണുക:
﴿ قُلْ إِن كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُم مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّىٰ يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ ۗ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ ﴾ (التوبة 24)
〈പറയുക: നിങ്ങളുടെ പിതാക്കളും പുത്രന്മാരും സഹോദരങ്ങളും ഇണകളും ബന്ധുജനങ്ങളും, നിങ്ങള് സമ്പാദിച്ചുണ്ടാക്കിയ സ്വത്തുക്കളും, മാന്ദ്യം നേരിടുമെന്ന് ഭയപ്പെടുന്ന കച്ചവടവും, നിങ്ങള് ഏറെ ഇഷ്ടപ്പെടുന്ന പാര്പ്പിടങ്ങളുമാണ് നിങ്ങള്ക്ക് അല്ലാഹുവിനെക്കാളും അവൻെറ ദൂതനെക്കാളും അവൻെറ മാര്ഗത്തിലുള്ള ജിഹാദിനെക്കാളും പ്രിയപ്പെട്ടത് എങ്കിൽ അല്ലാഹു തൻെറ കല്പന കൊണ്ടുവരുന്നത് നിങ്ങള് കാത്തിരുന്ന് കാണുക. അല്ലാഹു അധർമ്മകാരികളായ ജനങ്ങളെ നേര്വഴിയിലാക്കുകയില്ല.〉 (തൗബഃ 24)
അല്ലാഹുവിനോടുള്ള സ്നേഹം പരമവും പരിശുദ്ധവുമാണ്. അതിനായിരിക്കണം മുൻഗണന. മറ്റെല്ലാം അതിനു താഴെ മാത്രം. ഒരാൾ വിശ്വാസിയായിരിക്കണമെങ്കിൽ ഇത് പാലിച്ചേ പറ്റൂ. നബി ﷺ പറയുന്നത് കാണുക:
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ أَنَّهُ قَالَ: لَا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يَكُونَ اللهُ وَرَسُولُهُ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِمَّا سِوَاهُمَا.. [أحمد في مسنده وإسناده صحيح]
〈അനസ് رَضِيَ اللهُ عَنْهُ നിവേദനം. നബി ﷺ പറഞ്ഞു: അല്ലാഹുവും അവൻെറ ദൂതനും മറ്റുള്ളവരെക്കാളെല്ലാം തനിക്ക് ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ടവരാകുന്നതുവരെ നിങ്ങളിൽ ഒരാളും വിശ്വാസിയാവുകയില്ല..〉 [അഹ്മദ് മുസ്നദിൽ ഉദ്ധരിച്ചത്]
ഏറ്റവും ഗാഢവും തീവ്രവുമായ സ്നേഹം അല്ലാഹുവിനോടായിരിക്കും. അതിനു താരതമ്യമില്ല. ആ സ്നേഹം സവിശേഷമായ മറ്റൊരു തലത്തിലുള്ളതാണ്. അതിനു താഴെയാണ് സൃഷ്ടികളോടുള്ള സ്നേഹം. സൃഷ്ടികളിൽ ഏറ്റവും അധികം സ്നേഹിക്കേണ്ടത് മുഹമ്മദ് നബി ﷺ യെയാണ്. ഈ രണ്ടു സ്നേഹവും കഴിഞ്ഞേ സ്വന്തത്തോടും മറ്റുള്ളവരോടുമുള്ള സ്നേഹം വരുന്നുള്ളു.
അല്ലാഹുവിൻെറ മാർഗ്ഗത്തിലുള്ള സ്നേഹം എന്നത് അല്ലാഹുവിനെ സ്നേഹിക്കുന്നതിൻെറ ഭാഗമാണ്. അവൻ ആരെ സ്നേഹിക്കുന്നുവോ, അവരെ മറ്റു പരിഗണനകളൊന്നും കൂടാതെ സ്നേഹിക്കുക. തൻെറ ആത്മത്തിനോ വൈകാരികതകൾക്കോ ഭൗതിമായ മറ്റു താൽപര്യങ്ങൾക്കോ ആ സ്നേഹത്തിൽ യാതൊരു സ്വാധീനവും ഉണ്ടായിരിക്കുകയില്ല. അല്ലാഹുവിനോടുള്ള സ്നേഹത്തിൻെറ ഭാഗമായും അതിൻെറ അനുബന്ധമായും വേണം അതിനെ മനസ്സിലാക്കാൻ. ഒരു ഉദാഹരണത്തിലൂടെ കാര്യം വ്യക്തമാക്കാം. അന്ത്യനാളിൽ ഏഴു വിഭാഗങ്ങൾക്ക് അർശിൻെറ തണൽ ലഭിക്കും. അതിലൊരു വിഭാഗത്തെ കുറിച്ച് ഹദീസിലുള്ളത് ഇപ്രകാരമാണ്:
وَرَجُلاَنِ تَحَابَّا فِي اللَّهِ اجْتَمَعَا عَلَيْهِ وَتَفَرَّقَا عَلَيْهِ.. [البخاري في صحيحه]
〈രണ്ടു വ്യക്തികൾ, അവർ അല്ലാഹുവിൻെറ മാർഗ്ഗത്തിൽ പരസ്പരം സ്നേഹിച്ചു; അതിൽ അവർ ഒരുമിച്ചു ചേർന്നു, അതിൽ (ആ സ്നേഹത്തിൽ) തന്നെ അവർ പിരിഞ്ഞുപോവുകയും ചെയ്തു.〉 [ബുഖാരി സ്വഹീഹിൽ ഉദ്ധരിച്ചത്]
അവർ സ്നേഹിച്ചതും ഒത്തുകൂടിയതും അല്ലാഹുവിൻെറ മാർഗ്ഗത്തിലായിരുന്നു. സൗന്ദര്യം, പണം, പ്രതാപം, പ്രശസ്തി, മറ്റു ഭൗതിക താൽപര്യങ്ങൾ ഒന്നുമല്ല അവരെ പരസ്പരം ആകർഷിച്ചത്. രണ്ടു പേരും മുവഹിദുകളാണ്. രണ്ടു പേരും അല്ലാഹുവിനെ സ്നേഹിക്കുന്നു. അല്ലാഹുവിനോടുള്ള സ്നേഹമാണ് അവരുടെ പരസ്പരാകർഷണം. അതിൻെറ പേരിൽ അവർ ഒത്തുചേർന്നു. പിന്നെ അവർ പിരിഞ്ഞുപോയി. അപ്പോഴും അവർ ആ സ്നേഹത്തിൽ തന്നെയായിരുന്നു.
അല്ലാഹുവിനു വേണ്ടിയുള്ള സ്നേഹം (اَلْحُبُّ لِلهِ)എന്നത് അല്ലാഹു ആരെ സ്നേഹിക്കാൻ കൽപിച്ചുവോ അവരെ സ്നേഹിക്കലാണ്. ശൈഖുൽ ഇസ്ലാം ഇബ്നു തൈമിയ്യഃ رَحِمَهُ اللهُ പറയുന്നത് കാണുക:
كل ما أمر الله أن يحب ويعظم فإنما محبته وتعظيمه لله، فالله هو المحبوب المعظم في المحبة والتعظيم. [ابن تيمية في جامع الرسائل]
«അല്ലാഹു സ്നേഹിക്കാനും ബഹുമാനിക്കാനും കൽപിച്ച യാതൊന്നിനെയും സ്നേഹിക്കുന്നതും ബഹുമാനിക്കുന്നതും അല്ലാഹുവിന്നു വേണ്ടിയുള്ളതാണ്. സ്നേഹത്തിൻെറയും ബഹുമാനത്തിൻെറയും വിഷയം വരുമ്പോൾ ഏറ്റവും അധികം സ്നേഹിക്കപ്പെടേണ്ടവനും ബഹുമാനിക്കപ്പെടേണ്ടവനും അല്ലാഹുവായിരിക്കണം» [ഇബ്നു തൈമിയ്യഃ ജാമിഉർ റസാഇലിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയത്]
അല്ലാഹുവിന്ന് വേണ്ടിയുള്ള സ്നേഹത്തിനും ഒരുദാഹരണം ചൂണ്ടിക്കാണിക്കാം.
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ وَجَدَ حَلاَوَةَ الإِيمَانِ: أَنْ يَكُونَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِمَّا سِوَاهُمَا، وَأَنْ يُحِبَّ المَرْءَ لاَ يُحِبُّهُ إِلَّا لِلَّهِ، وَأَنْ يَكْرَهَ أَنْ يَعُودَ فِي الكُفْرِ كَمَا يَكْرَهُ أَنْ يُقْذَفَ فِي النَّارِ. [البخاري في صحيحه]
〈അനസ് رَضِيَ اللهُ عَنْهُ നിവേദനം. നബി ﷺ പറഞ്ഞു: മൂന്നുകാര്യങ്ങൾ – അവ ആരിലുണ്ടോ അവൻ വിശ്വാസത്തിൻെറ മധുര്യം അനുഭവിച്ചിരിക്കുന്നു:
മറ്റെല്ലാവരെക്കാളും തനിക്ക് ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ടവർ അല്ലാഹുവും അവൻെറ ദൂതനും ആയിത്തീരുക.
ഒരു മനുഷ്യനെ അവൻ സ്നേഹിക്കുന്നു – അല്ലാഹുവിന്ന് വേണ്ടിയല്ലാതെ അയാളെ അവൻ സ്നേഹിക്കുന്നില്ല.
അവിശ്വാസത്തിലേക്ക് തിരിച്ചുപോകുന്നതിനെ താൻ വെറുക്കുന്നു, തീകുണ്ഡത്തിലേക്ക് എറിയപ്പെടുന്നതിനെ താൻ വെറുക്കുന്നതു പോലെ.〉 [ബുഖാരി സ്വഹീഹിൽ ഉദ്ധരിച്ചത്]
അല്ലാഹുവിനെ സ്നേഹിക്കുന്നതിൻെറ ഭാഗമാണ് അല്ലാഹുവിൻെറ മാർഗ്ഗത്തിലുള്ള സ്നേഹവും (الْحُبُّ في اللهِ) അല്ലാഹുവിന്ന് വേണ്ടിയുള്ള സ്നേഹവും (الْحُبُّ لِلهَ). അല്ലാഹുവിന് നൽകുന്ന അത്യുദാത്തവും പരിശുദ്ധവുമായ സ്നേഹം ശ്രേഷ്ഠമായ ആരാധനയാണ്; ആരാധനാ കർമ്മങ്ങളുടെയെല്ലാം ഒരു മുഖ്യ ചേരുവയാണ്.
അല്ലാഹുവിലേക്ക് പ്രയാണം ചെയ്യുന്ന ഒരു ഹൃദയം ഉൾക്കൊണ്ടിരിക്കേണ്ട വ്യത്യസ്തങ്ങളായ വൈകാരിക മൂല്യങ്ങളും ഭാവങ്ങളും എന്തെല്ലാമാണ്? ഇബ്നുൽ ഖയ്യിം رَحِمَهُ اللهُ പറയുന്നത് കാണുക:
الْقَلْبُ فِي سَيْرِهِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ بِمَنْزِلَةِ الطَّائِرِ، فَالْمَحَبَّةُ رَأْسُهُ، وَالْخَوْفُ وَالرَّجَاءُ جَنَاحَاهُ، فَمَتَى سَلِمَ الرَّأْسُ وَالْجَنَاحَانِ فَالطَّائِرُ جَيِّدُ الطَّيَرَانِ، وَمَتَى قُطِعَ الرَّأْسُ مَاتَ الطَّائِرُ، وَمَتَى فُقِدَ الْجَنَاحَانِ فَهُوَ عُرْضَةٌ لِكُلِّ صَائِدٍ وَكَاسِرٍ. [ابن القيم في مدارج السالكين بين منازل إياك نعبد وإياك نستعين]
〈അല്ലാഹുവിലേക്ക് പ്രയാണം ചെയ്യുന്ന ഹൃദയം ഒരു പക്ഷിയുടെ സ്ഥാനത്താണ്. (അല്ലാഹുവിനോടുള്ള) സ്നേഹമാണ് അതിൻെറ ശിരസ്സ്. (അല്ലാഹുവിനോടുള്ള) ഭയവും പ്രതീക്ഷയും അതിൻെറ രണ്ടു ചിറകുകളും. ശിരസ്സും ഇരു ചിറകുകളും സുരക്ഷിതമായിരിക്കുന്നിടത്തോളം ആ പക്ഷിക്ക് നന്നായി പറക്കാനാവും. ശിരസ്സ് ഛേദിക്കപ്പെട്ടാൽ പക്ഷി നാശമടയും. ഇരു ചിറകുകളും എപ്പോൾ നഷ്ടപ്പെടുന്നുവോ അപ്പോൾ അത് വേടന്മാരുടെയും വിധ്വംസകരുടെയും ഇരയായിത്തീരും.〉 [ഇബ്നുൽ ഖയ്യിം മദാരിജുസ്സാലികീനിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയത്]
ശ്രദ്ധിക്കുക! അല്ലാഹുവിനോടുള്ള സ്നേഹം സത്യസന്ധമായിരിക്കണം. വ്യാജമായ അവകാശവാദങ്ങളോ നാട്യങ്ങളോ ആയാൽ പോരാ. ജീവിതം താളം തെറ്റി നടക്കുന്ന ഭിക്ഷാംദേഹികൾ പറയാറുള്ളത് അവർ അല്ലാഹുവുമായി കലശലായ പ്രണയത്തിലാണ് എന്നാണ്. എന്നാൽ അതൊന്നും തന്നെ സത്യസന്ധമായ സ്നേഹമല്ല. അല്ലാഹുവിനോടുള്ള സ്നേഹം സത്യസന്ധമാണെങ്കിൽ അവൻ പറയുന്ന കാര്യങ്ങൾ പാലിക്കാതിരിക്കാൻ കഴിയില്ല. സത്യസന്ധമായ സ്നേഹത്തിൻെറ അടയാളം അല്ലാഹു തന്നെ വിശദീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്:
﴿قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾ [آل عمران 31]
«പറയുക: നിങ്ങള് അല്ലാഹുവിനെ സ്നേഹിക്കുന്നുവെങ്കിൽ എന്നെ പിന്തുടരുക. എങ്കില് അല്ലാഹു നിങ്ങളെ സ്നേഹിക്കുകയും, നിങ്ങളുടെ പാപങ്ങള് പൊറുത്തുതരികയും ചെയ്യും. അല്ലാഹു ഏറെ പൊറുക്കുന്നവനും കരുണചെയ്യുന്നവനുമാണ്». [ആലുഇംറാൻ 31]
മനുഷ്യർ എത്ര കൃതഘ്നരാണ്! അവർ അല്ലാഹുവിന് പുറമെ സമന്മാരെ സ്വീകരിക്കുന്നു. അവൻെറ കൂടെ വ്യാജദൈവങ്ങളെ പങ്കുചേർക്കുന്നു. അതോടുകൂടി, സ്നേഹത്തിൻെറ പൂർണ്ണവും പരമവുമായ രൂപം അവർക്ക് അറിയാൻ കഴിയാതെ പോകുന്നു. ഇവ്വിഷയകമായി ഇബ്നുൽ ഖയ്യിം رَحِمَهُ اللهُ ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്ന അടിസ്ഥാനപരമായ ഒരു യാഥാർത്ഥ്യമുണ്ട്. അത് ഇവിടെ ഉദ്ധരിക്കാം:
فأخبر أن من أحب من دون الله شيئاً كما يحب الله تعالى فهو ممن اتخذ من دون الله أنداداً، فهذا ند في المحبة لا في الخلق والربوبية، فإن أحداً من أهل الأرض لم يثبت هذا الند في الربوبية، بخلاف ند المحبة. [ابن القيم في مدارج السالكين بين منازل إياك نعبد وإياك نستعين]
«അല്ലാഹു പറയുന്നത്, അല്ലാഹുവിനെ സ്നേഹിക്കുന്നതു പോലെ അവനു പുറമെ മറ്റാരെയെങ്കിലും ഒരാൾ സ്നേഹിച്ചാൽ അവൻ അല്ലാഹുവിനു പുറമെ സമന്മാരെ (نِدٌّ ج أَنْدَادٌ) സ്വീകരിച്ചവരിൽ ഉൾപ്പെടുമെന്നാണ്. ഇത് സ്നേഹത്തിൻെറ കാര്യത്തിൽ തുല്യനെ നിശ്ചയിക്കലാണ്; സൃഷ്ടിപ്പിൻെറയും രക്ഷാകർത്തൃത്വത്തിൻെറയും കാര്യത്തിലല്ലെന്നു മാത്രം. ലോകരിൽ ഒരാളും രക്ഷാകർത്തൃത്ത്വത്തിൻെറ കാര്യത്തിൽ ഇങ്ങനെ തുല്യരെ സ്ഥാപിച്ചിട്ടില്ല. എന്നാൽ സ്നേഹത്തിൻെറ കാര്യത്തിൽ സമന്മാരെ നിശ്ചയിക്കുന്ന കാര്യം വ്യത്യസ്തമാണ്» [ഇബ്നുൽ ഖയ്യിം മദാരിജുസ്സാലികീനിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയത്]
അല്ലാഹുവിനെ മാത്രം റബ്ബും ഇലാഹുമായി അംഗീകരിക്കുന്ന മുവഹിദായ ഒരു മനുഷ്യനു മാത്രമേ പൂർണ്ണവും സ്വഛവും അപരിമേയവുമായ സ്നേഹം അറിയുകയുള്ളു. മുശ്രിക്കിൻെറ സ്നേഹം അപൂർണ്ണമായിരിക്കും, പരിമിതമായിരിക്കും, കലങ്ങിമറിഞ്ഞതായിരിക്കും, ചിതറിത്തെറിച്ചതായിരിക്കും. ഇങ്ങനെയുള്ള സ്നേഹമാണ് അവൻ പകുത്ത് കൊടുക്കുന്നത്. ഒരു വിഹിതം അല്ലാഹുവിന് നൽകുന്നു; ഒരു വിഹിതം അവൻ നിശ്ചയിക്കുന്ന പങ്കാളിക്കും. അല്ലാഹുവിനെ സ്നേഹിക്കുന്നതു പോലെ അവൻ പങ്കാളിയെയും സ്നേഹിക്കുന്നു. അല്ലാഹുവിനും പങ്കാളികൾക്കും ലഭിക്കുന്നത് പകുത്തു കൊടുക്കുന്ന വിഹിതം മാത്രം. അതും ന്യൂനതകൾ ഏറെയുള്ള അപൂർണ്ണമായ സ്നേഹത്തിൻെറ വിഹിതം.
ഇവിടെ ‘അല്ലാഹുവിനെ സ്നേഹിക്കുന്ന പോലെ’ (كَحُبِّ اللهِ) എന്നതിൻെറ വിവക്ഷ ഇപ്രകാരമാണ്: അവർ, മുശ്രിക്കുകൾ, അല്ലാഹുവിനെ സ്നേഹിക്കുന്ന പോലെ അവരുടെ സമന്മാരെയും സ്നേഹിക്കുന്നു. രണ്ടും പരിമിതമായ സ്നേഹം മാത്രം. അല്ലാതെ, യഥാർത്ഥ വിശ്വാസികൾ അല്ലാഹുവിന് നൽകുന്നതു പോലുള്ള സ്നേഹം അവർ പങ്കാളികൾക്ക് നൽകുന്നു എന്നതിന് അർത്ഥമില്ല.
എന്നാൽ യഥാർത്ഥ വിശ്വാസികൾ അല്ലാഹുവിന് നൽകുന്നത് ഏറ്റവും കൂടിയ, പരമമായ, തുല്യതയില്ലാത്ത സ്നേഹമാണ്. അത്തരം ഒരു സ്നേഹം മുവഹിദുകൾക്കേ അറിയൂ. അവർക്കേ അങ്ങനെ സ്നേഹിക്കാൻ കഴിയൂ. അത് മുവഹിദുകൾക്ക് മാത്രമുള്ള സവിശേഷതയാണ്. അവർ അല്ലാഹുവിനുള്ള സ്നേഹം ആർക്കിടയിലും വീതംവെക്കുന്നില്ല. പരമമായ സ്നേഹം പൂർണ്ണമായും അവർ അല്ലാഹുവിന് നൽകുന്നു.
അല്ലാഹുവിൻെറ മാർഗ്ഗത്തിലുള്ള സ്നേഹവും അവനു വേണ്ടിയുള്ള സ്നേഹവും അല്ലാഹുവിനെ സ്നേഹിക്കുന്നതിൻെറ ഭാഗമാണ്. എന്നാൽ അല്ലാഹുവിൻെറ കൂടെ മറ്റാരെയെങ്കിലും സ്നേഹിച്ചാൽ, അഥവാ അല്ലാഹുവിനുള്ള സ്നേഹത്തിൽ മറ്റാരെയെങ്കിലും പങ്കുചേർത്താൽ അത് ശിർക്കുമാണ്. അതു തന്നെയാണ് പണ്ഡിതന്മാർ പറയാറുള്ള സ്നേഹത്തിൻെറ കാര്യത്തിലുള്ള ശിർക്ക് (شِرْكٌ في المَحَبَّةِ).
〈ഈ സന്ദർഭത്തിൽ അവർ പറയും: അയ്യോ! ഭൂമുഖത്തേക്ക് ഒന്നുകൂടി മടങ്ങിപ്പോകുവാനുള്ള ഒരവസം ഞങ്ങൾക്ക് കിട്ടിയിരുന്നെങ്കിൽ എത്ര നന്നായേനെ.〉 (വിശുദ്ധ ഖുർആൻ വിവരണം, പുറം 1/287)
ഇവിടെ പ്രയോഗിച്ച ‘അയ്യോ!’ എന്ന പദത്തിന് ഇസ്ലാമിക വ്യവഹാരത്തിൽ യാതൊരു സ്ഥാനവുമില്ല. എന്നല്ല, അത്തരം പ്രയോഗങ്ങൾ ഗുരുതരമായ തെറ്റായി തന്നെ കണക്കാക്കേണ്ടതാണ്. കാരണം, പ്രസ്തുത പദം ബഹുദൈവാരാധനാപരമായ അർത്ഥങ്ങളും സൂചനകളുമാണ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നത്. അയ്യൻ ബൗദ്ധ-ഹൈന്ദവ പാരമ്പര്യങ്ങളിലെ ഒരു ആരാധനാ മൂർത്തിയാണ്. ഇത്തരം പദങ്ങളും പ്രയോഗങ്ങളും ഇസ്ലാമിക വ്യവഹാരത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവരുന്നത് വലിയ ആശയക്കുഴപ്പങ്ങൾക്കു കാരണമാകും. അധ്യായങ്ങൾ എന്ന വിഭാഗത്തിനു കീഴിലുള്ള മുഖവുര, ഭാഗം-3 കൂടി വായിക്കുക.